PARIS – Cho đến khi nổ ra Cách mạng Công nghiệp thì trước đó cả hai hình thức giáo dục cơ bản và nâng cao kĩ thuật đều không tạo ra nhiều khác biệt cho phần lớn mọi người. Nhưng vì sự phát triển kĩ thuật được thúc giục, giáo dục lại càng thất bại trong việc giữ gìn nhịp độ, khiến rất nhiều người phải vật lộn để thích nghi với một thế giới thay đổi nhanh chóng.

Cánh cửa cho việc giáo dục đang được mở rộng ra một cách đáng kể. Thế giới không còn phân chia một cách cứng nhắc giữa những quốc gia giàu có, tiến bộ với những nước nghèo, lạc hậu. Chất lượng giáo dục vẫn còn duy trì những dự đoán mạnh mẽ về thu nhập trong một thời gian dài, mà rất nhiều quốc gia có nguồn thu nhập thấp đã bắt đầu đẩy mạnh giáo dục trong sự phát triển dịch vụ kinh tế. Kết quả là giữa 80 quốc gia với những dữ liệu có thể so sánh được về chất lượng học tập, GDP bình quân hiện tại giải thích chỉ 6% sự thay đổi.

Còn rất nhiều việc để hoàn thành – kể cả với những nước có thu nhập cao. Đặc biệt, nhiều nước sản xuất dầu đã thành công trong việc chuyển đổi của cải tự nhiên thành tư bản vật chất và tiêu dùng. Tuy nhiên, họ đã thất bại trong việc xây dựng đầu não con người có thể chống đỡ cho nền kinh tế trong tương lai. Nếu các quốc gia thu nhập cao không nằm trong OECD (Tổ chức Hợp tác Kinh tế và Phát triển) trang bị cho những sinh viên của họ ít nhất là những kĩ năng cơ bản, thì với tư cách là một tập thể, họ sẽ được lợi từ giá trị kinh tế thêm vào tương đương gần 5 lần so với GDP hiện tại. Kể cả với nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, sự thịnh vượng trong tương lai sẽ không được khai thác với những kĩ năng kém phát triển của dân số.

Giáo dục có ảnh hưởng mạnh hơn là chỉ nâng cao mức thu nhập hoặc các cơ hội việc làm, chính vì vậy nó là một phần trong Chỉ số Phát triển Con người (HDI – Human Development Index). Trong tất cả các nước có thể so sánh được với nhau, người trưởng thành có trình độ học vấn thấp có nhiều khả năng là sức khỏe yếu, ít tin tưởng các công dân khác, và coi bản thân họ như con tốt trong sự phát triển của chính trị. Đối với các nước thất bại trong việc cung cấp cho công dân của họ các kỹ năng cần thiết, quy trình phát triển công nghệ khó có thể chuyển đổi thành sự phát triển về mặt kinh tế, và một lượng lớn dân số có nguy cơ không hoạt động theo nề nếp của xã hội.

Và hơn hết, điều rất quan trọng nên thêm vào là giáo dục cơ bản không thôi chưa đủ để bảo đảm đầy đủ cơ hội và sự phồn thịnh lớn mạnh. Trong nhiều nền kinh tế, có quá nhiều nhân công đã qua giáo dục đang thất nghiệp cùng với số lượng lớn những người sử dụng lao động không tìm được nhân công có kỹ năng mà họ cần. Nếu các cá nhân và các nước tiếp tục gặt hái những thành quả của nền giáo dục, các nhà hoạch định chính sách bắt buộc phải tập trung vào các kỹ năng thiết yếu để thành công trong một thế giới luôn luôn thay đổi.

Trong quá khứ, nền giáo dục cơ bản là truyền đạt kiến thức. Ngày nay, giáo dục là cung cấp cho học sinh các công cụ để họ điều khiển thế giới đang ngày một bấp bênh, mờ mịt. Đáng tiếc thay, những kỹ năng dễ dạy và kiểm nhất lại cũng dễ trở thành tự động hóa hoặc lấy từ nguồn bên ngoài. Những kho tàng kiến thức vẫn giữ nguyên vị trí quan trọng. Nhưng nền kinh tế toàn cầu không còn thưởng cho nhân công vì những gì họ biết (Google giờ đã biết tất cả mọi thứ rồi), họ thưởng cho nhân công vì những gì họ làm được với kiến thức của họ.

Nền giáo dục cần phải tập trung vào việc cải thiện cách suy nghĩ, cách làm việc, và sử dụng công nghệ của học sinh, và việc cung cấp kỹ năng xã hội và tâm lý cần thiết để hợp tác với người khác. Trong quá khứ, giáo viên truyền đạt kiến thức bằng cách chia nhỏ các vấn đề ra thành từng mảng và dạy kỹ thuật để xử lý chúng. Ngày nay, giá trị của giáo dục thường được tạo ra bằng cách tổng hợp nhiều mảng thông tin lại với nhau. Và vì thế, nhân công cần nhiều hơn là lý thuyết suông, họ cần phải có sự tò mò, suy nghĩ thoáng, và khả năng tạo sự kết nối giữa những ý tưởng gần như không liên quan gì đến nhau.

Trong bộ máy giáo dục truyền thống, học sinh thường phải tự học và được đánh giá riêng. Nhưng khi công nghệ phát triển và các nền kinh tế trở nên liên kết với nhau, làm việc với những cá nhân khác trở nên rất quan trọng. Ngày nay, sự đổi mới hiếm khi xuất phát từ các cá nhân làm việc trong môi trường tách biệt; thường nhiều hơn là không, chúng là thành quả của sự chia sẻ và hợp tác. Các trường học cần kết hợp thực tế mới này vào chương trình giảng dạy của họ, chuẩn bị cho học sinh của họ cách làm việc với nhiều nền văn hóa, trang bị cho họ một thế giới với những vấn đề vượt ranh giới quốc gia.

Một phần của chính sách đáp ứng việc đẩy mạnh kiến thức về định hướng kĩ năng trong suốt cuộc đời của người lao động hơn là việc tập trung vào giáo dục khi mà nó sẽ kết thúc khi họ đi làm. Phát triển kĩ năng sẽ dễ hơn khi việc học tập được kết hợp với môi trường làm việc. Làm như vậy cũng cho phép những người trẻ phát triển những kĩ năng cứng về thiết bị hiện đại và học kĩ năng mềm – bao gồm kĩ năng làm việc nhóm, giao tiếp và đàm phán – qua trải nghiệm làm việc thực sự. Một chính sách quan trọng khác là sự can thiệp linh hoạt vào thị trường lao động, bao gồm việc tư vấn, giúp đỡ tìm việc, trợ cấp cho tầng lớp thanh niên kĩ năng thấp, và hỗ trợ thu nhập cho những người trẻ đang tích cực tìm việc.

Việc trang bị lại giáo dục cho kinh tế hiện đại sẽ đòi hỏi sự tham gia của mọi nơi trong xã hội. Chính phủ sẽ phải thiết kế những động lực tài chính thông minh hơn. Hệ thống giáo dục sẽ phải xoay trục để khuyến khích doanh nhân và đề nghị đào tạo nghề nghiệp tốt hơn. Những người chủ sẽ phải đầu tư vào lực lượng lao động của họ. Và liên minh lao động có thể góp phần đảm bảo rằng việc đào tạo sẽ giúp họ có công việc tốt hơn.

Giáo dục đang là một tập hợp doanh nghiệp trở nên lớn mạnh, và điều này phải được phản ánh trong những kĩ năng mà nó cung cấp cho những người tốt nghiệp. Cuối cùng, dù thế nào thì tương lai của giáo dục sẽ phụ thuộc vào những cá nhân cùng với việc sẵn sàng học hỏi và sự đầu tư vào tương lai của riêng họ.

Andreas Scheicher,  Project-Syndicate

Hương Ly chuyển ngữ