ĐƯỜNG TỚI KHÔNG-TỰ DO

Trong cuốn sách này tác giả đưa ra hai khái niệm mới của chính kiến về thời gian (politics of time): chính kiến về tính không thể tránh khỏi (politics of inevitability) và chính kiến về tính vĩnh viễn (politics of eternity). Chính kiến về thời gian là quan niệm chính trị về thời gian diễn tiến thế nào. Chính kiến về thời gian không chỉ liên quan đến lịch sử mà liên quan đến những đánh giá quá khứ, hiện tại và rút ra các bài học cho tương lai hay để hình dung những tương lai có thể và ảnh hưởng đến các chính sách của các chính trị gia có những chính kiến về thời gian khác nhau.

Chính kiến về tính không thể tránh khỏi na ná như quan niệm cơ học, tất định, tuyến tính về thời gian trong cơ học Newton được chuyển sang dùng trong các khoa học xã hội: tính không thể tránh khỏi hứa hẹn một sự tiến bộ, một tương lai tốt hơn cho mọi người. Tất cả theo các “quy luật xã hội” được xác định trước và như thế nghiên cứu lịch sử (nghiên cứu các hình mẫu quá khứ và rút ra các bài học cho hiện tại và tương lai trong sự tất định) là vô nghĩa (cho nên mới huyênh hoang về sự kết thúc của lịch sử; trong khi cuộc sống con người luôn luôn trong sự bất định liên miên chứ không phải tất định). Đấy là một chính kiến về thời gian sai lầm và đã gây ra không biết bao hậu quả thảm khốc cho loài người.

Chính kiến về tính vĩnh viễn na ná như quan niệm chu kỳ về thời gian (tính theo can chi chẳng hạn). Tính vĩnh viễn đặt một quốc gia vào trung tâm của một câu chuyện nạn nhân có chu kỳ. Thời gian không còn là một đường vào tương lai nữa, mà là một vòng tròn quay lại vô tận đến cùng các đe dọa từ quá khứ. Đây cũng là một chính kiến về thời gian sai lầm đã, đang và có thể mang lại những hậu quả khủng khiếp cho loài người.

Dùng hai khái niệm mới này của chính kiến về thời gian tác giả phân tích lịch sử đương đại của Nga, Châu Âu và Hoa Kỳ (bạn đọc sẽ ngạc nhiên về vai trò của Ukraine!) giúp chúng ta hiểu những diễn tiến gần đây và hiện tại của các vùng có ảnh hưởng lớn đến toàn bộ thế giới. Những diễn tiến này có thể được hình dung như sự chuyển tiếp của một chính kiến về thời gian sang chính kiến khác. Qua sự phân tích nổi lên các đức hạnh chính trị quan trọng bị một số nhà tư tưởng (chính trị gia và người dân) bỏ qua: chủ nghĩa cá nhân, sự thừa kế, sự hội nhập, tính mới, sự thật, sự bình đẳng Đó là một trong nhiều những bài học quan trọng được rút ra cho hiện tại và tương lai trong sự bất định liên miên (tức là có nhiều lựa chọn thay thế [alternative] chứ không phải chẳng có lựa chọn thay thế nào trong cả hai chính kiến về thời gian sai lầm nêu trên [hay chỉ có 2 lựa chọn đó], và các lựa chọn đó (những tương lai đó) là của CHÚNG TA bằng hành động của chính chúng ta).

Phân tích phải dựa vào dữ kiện (fact). Một sự kiện (event) xảy ra chỉ trở thành dữ kiện khi ai đó (phóng viên, nhà khoa học [hay dân gian]) ghi lại cho sự tham khảo và nghiên cứu về sau. Không có các dữ kiện không thể nghiên cứu lịch sử một cách nghiêm túc, đó là vì sao tác giả đề tặng cuốn sách này cho các phóng viên những người sản xuất (biến sự kiện thành) dữ kiện. Từ fact (dữ kiện) trong tiếng Anh cũng có nghĩa là “sự thực”, nên đôi khi được dịch như vậy. Lưu ý là sự thực và sự thật là các khái niệm khác nhau. Dữ kiện, sự kiện, sự thật (truth) là những khái niệm khác nhau và rất quan trọng, việc hiểu đúng chúng trong thế giới tràn ngập dữ liệu (data), tin giả (fake news), thông tin sai lệch (misinformation), sự cố ý tung thông tin sai (disinformation) là công việc khó khăn nhưng vô cùng quan trọng. Không có sự thật tuyệt đối, nhưng sự tranh luận, kiểm tra, kiểm chứng, đối sánh, xác nhận hay bác bỏ, phân tích (chủ yếu do các nhà báo, các nhà khoa học tiến hành) sẽ giúp chúng ta tiếp cận đến sự thật; và đó là vì sao quyền tự do báo chí và quyền tự do học thuật lại quan trọng đến vậy với loài người.

Xin chân thành giới thiệu với quý vị cuốn sách rất đáng đọc và đáng phổ biến này của Timothy Snyder và mong nhận được sự góp ý để hoàn thiện bản dịch.

ĐƯỜNG TỚI KHÔNG-TỰ DO

ĐƯỜNG TỚI KHÔNG-TỰ DO

Post a Comment Hủy